Ekspertar i Team må handle om samarbeid - tverrfagleg fokus er ein blindveg

Fakta

Anders Ulstein

• Utdanning: Ulstein har en cand.mag. i språk og historie fra HiV og UiB + master i samfunnsvitenskap med hovedvekt på Europeisk politikk og historie fra LSE. 
• Nåværende jobb: Universitetslektor ved Institutt for IKT og realfag (IE), Campus Ålesund, der han også er nestleder utdanning. Hans undervisningsoppgaver er primært innenfor de alternative opptaksveiene for ingeniørutdanningen. 
• Roller i UH-sektoren: Ulstein var medlem av språkpolitikkutvalget ved NTNU i 2022. Er leder av det nasjonale Fellessekretariatet for de alternative opptaksveiene for ingeniørutdanningen. 
• Faglige interesser: Språk og akademisk skriving som del av ingeniørutdanningen. Språket er mer enn et kommunikasjonsverktøy, det er noe vi tenker med. Hva så når språklig kompetanse svekkes? Har ledet programarbeidet med kvalitetsseminarene ved Campus Ålesund i fire år.
• Opptatt av: Hvordan vi verner om akademias overordnede samfunnsoppdrag og bevarer vår uavhengighet i møte med politiske vinder og økonomiske interesser. Uavhengighet forutsetter ytringsfrihet og takhøyde. Hvordan omstiller vi UH-sektoren i møte med de tunge strukturutfordringene landet står overfor, og hva betyr dette for ‘ett NTNU på tre campus’? Dessuten, universitetspedagogikken trenger et kritisk blikk og en ny start. Og: Er dagens studenter tilstrekkelig «studieforberedt»? Hvis ikke, må vi i større grad ‘studieforberede’ vår studenter selv, og hvordan gjør vi det?

Blir Ekspertar i Team enda meir tverrfagleg, vil emnet bli mindre relevant for både studentane og masterprogramma dei er del av. Det vil heller ikkje styrkje EiT sitt omdøme. Det sentrale læringsmålet må vere samarbeidskompetanse.

Panelet som har gjennomført periodisk evaluering av EiT tilrår at «det tverrfaglige elementet .. styrkes for å fremme studentenes muligheter til å utvikle samarbeidskompetanse på tvers av alle NTNUs fagfelt». Rapporten er no på høyring.

Dette er steg i feil retning. EiT har allereie et tverrfagleg element; det skulle heller bli tona ned enn opp. Samarbeidskompetanse må vere det dominerande læringsmålet.

Vi treng i tillegg eit EiT som er meir kontekstuelt og samstemt med dei masterprogramma studentane er i. EiT har potensiale til å gi langt meir synergi for både studentar og program. Dette betyr at samarbeidet i gruppene bør vere fagleg relevant eller likne den typen samarbeid som studentane seinare møter i arbeidslivet. Her finst det eit tverrfaglege aspekt, men ikkje meir.

Arbeidslivsrelevans

Tverrfaglegheit har sjølvsagt ein viss verdi i seg sjølv. Det er nyttig å møte studentar med andre tankesett og annan kunnskap. Ein ingeniør vil ha godt av å samarbeide med ein jurist, økonom eller kanskje også medisinar for å forstå dette. Ein kan lære noko ved å måtte argumentere for ei sak frå eitt fagfelt til eit anna.

Det er likevel slik at eit team ikkje treng vere tverrfagleg for å lære seg samarbeid. Læring om samarbeid kan skje i dei fleste grupper. Er det ei samansett prosjektgruppe, er det tilstrekkeleg.

Dessutan, ei arbeidslivsrelevant gruppe med ein dataingeniør, byggingeniør og ein arkitekt, til dømes, vil allereie ha denne effekten. Det er svært liten ekstra ny verdi i å inkludere til dømes ein språkstudent i dette teamet. Tvert om er sjansen stor for at gruppa sitt arbeid blir mindre kontekstuelt og relevant.

Sterkt tverrfaglege team er ikkje vanleg i arbeidslivet. Det vanlege er team med deltakarar frå eige og tilgrensande fagfelt eller mellom arbeidslivsrelevante grupper som til dømes mellom ein prosjektøkonom og produktdesignar, ein arkitekt og ein byggingeniør, eller mellom ein lektor i realfag og ein lektor i samfunnsfag. Ein kan også tenkje seg at ei gruppe med realfagslektorar, matematikarar og ingeniørar kan ha nytte av eit samarbeid av reint faglege årsaker i studentperioden. Desse gruppene blir meir enn nok varierte for å øve samarbeid i team.

Tverrfaglegheit er her ikkje eit mål i seg sjølv, men ein konsekvens av at gruppene er arbeidslivsrelevante eller fagleg sett relevante.

Når panelet tilrår ei større satsing som skal gå «på tvers av alle NTNUs fagfelt», er det difor neppe basert på kva studentane, studieprogramma eller arbeidslivet treng. Det er også lite som tyder på at ein slik sterk ambisjon er kunnskapsbasert.

Matnyttig

Studentane ønskjer at kvart emne er matnyttig. Emnet må difor vere så kontekstuelt og fagleg sett nyttig som mogleg. Dette vil kunne gje EiT eit betre omdøme.

Ein må hugse at halvparten av EiT handlar om å utvikle eit prosjekt saman. Frå dette skal dei skriv ein rapport. Her investerer studentane mykje tid og krefter. Ein ingeniørstudent spurde meg nyleg om kven som skal rette prosjektrapporten, medan han så litt skrått på landsbyleiaren som er samfunnsvitar. Spørsmålet er godt.

Eg har vore så heldig å få faglærarar frå dei aktuelle masterprogramma til å kome innom og rettleie gruppene i spørsmål som forretningsdrift, teknologi og industriell produksjon. Nokre av dei same vil hjelpe meg lese over prosjektrapportane, pro bono. Det er truleg andre landsbyar som får til noko liknande. Dette er å ta studentane meir på alvor.

Samarbeidskompetanse i fokus

Spør ein arbeidslivet kva dei ønskjer frå våre kandidatar, er det samarbeidskompetanse som gjeld, ofte i kombinasjon med ferdigheiter i kommunikasjon. Dette er del av dei såkalla 21st century skills som dei ofte er kalla. Tverrfaglegheit er her eit underordna aspekt.

Samarbeidskompetanse er eit veletablert tema innanfor domenet prosjekt- og teamarbeid. Kunnskapstilfanget er stort og tematikken er meir aktuell enn på lenge.

I eit team går samarbeidet på tvers av mange område, slik som erfaring, fagleg bakgrunn, alder, kultur, språk, kjønn, personlegdom og karakter, interesser, verdiar, motivasjon m.m. Det tverrfaglege aspektet er eitt av mange.

Samarbeidskompetanse er dessutan like viktig og krevjande i ei gruppe innan same eller tilsvarande fag som mellom ulike fag. Utfordringane handlar om gruppedynamikk, personlegdom, rolleforståing, tillit, kultur, kommunikasjon, gjensidig avhengigheit, ansvar osv.

Vegen til samarbeidskompetanse går difor i svært liten grad via tverrfaglegheit slik panelet ser ut til å meine. Her er panelet på villspor.

Samarbeidsteori

I dag har EiT eit alt for svakt teoretisk fundament innan samarbeidskompetanse. Her må EiT bli sterkare. Studentene skal gjennom arbeid og innleveringar bruke teori, men denne teorien blir det ikkje undervist i. Kva anna emne på NTNU er lagt opp slik?

Det finst eit pensum i EiT som dekker teamarbeid, men studentane må tileigne seg dette sjølv. For dei fleste er dette fagstoffet framandt. Det finst rett nok nokre få enkle øvingar i EiT sitt undervisningsmateriell som har eit teoretisk fundament. Døme på dette er Joharis vindauge og SPGR-modellen om samspel i grupper. Det er bra, men alt for lite.

Den enkelte landsbyleiar står fritt til å undervise i noko av dette, men dei fleste vil ikkje ha nødvendig kompetanse eller tid (og interesse?) til å sette seg inn i eit ganske omfattande fagfelt. Likevel ber vi studentane skrive ein rapport frå samarbeidet med bruk av teori. Dette er utilfredsstillande.

Eg trur dette kan forklarast med at erfaringslæring har fått ein for dominerande plass i EiT. Men erfaringslæring kan ikkje stå aleine. Det må stå i ein kontekst av teori, analyse og drøfting. Viss ikkje blir EiT berre ei stor refleksjonsøving.

Metodikken dominerer

I EiT skal læring skje gjennom refleksjonsskriving, erfaringslæring og gruppefasilitering. Metodikken er i seg sjølv god, men det må finnast eit teoretisk fundament i botn dersom refleksjon og erfaringslæring skal gi meir enn berre overflatiske resultat. Litt kunnskap er ikkje så dumt det heller. Vi er trass alt på masternivå.

Det er for lite vekt på det som er standard akademisk metode, nemleg analyse og drøfting basert på både teori og erfaring. EiT har sett vogna føre hesten, og hesten har blitt ein puddel.

Studentane si læring i dette emnet er difor ikkje godt fagleg og teoretisk forankra - verken i prosjektdelen eller samarbeidsdelen: Prosjektdelen er ikkje knytt til masterprogramma og det blir ikkje undervist i samarbeidsdelen.

Les fleire bidrag frå gjesteskribentane her

Samstemt

Eit paradoks ved EIT er at ein tilbyr studentane eit emne som skal handle om samarbeid samtidig som det er lausrive masterprogrammet det er del av. Dette trur eg med på å svekke EiTs omdøme i fagmiljøa. EiT tek verdifull plass og er isolert frå programmet og fagmiljøet.

Studentane bør kunne delta i landsbyar der dei i større grad kan ta i bruk kunnskap frå emne i sitt eige masterprogram. Dersom EiT-prosjektet i større grad blir ein øvingsarena for emne i eige masterprogram, vil det gi EiT ein meirverdi for både studentane og fagmiljøa i studieprogramma. Det vil styrke relevans og omdøme.

Panelet, i sin rapport, tilrår at ein undersøker «omdømmesituasjonen» vidare. Det tyder på at dei ikkje forstår kva årsakene til omdømmeproblema er.

Dersom studentane deltar i landsbyar med stor grad av tverrfaglegheit, blir det vanskelegare å bli meir samstemt med masterprogramma. «Eit sterkare tverrfagleg element» slik panelet ønskjer, vil difor ikkje gå saman med meir samstemte program.

EiT går i det nest siste året for studentane. Dei har mykje programkunnskap og dei står framfor eit år med oppgåveskriving. Gjer vi EiT meir samstemt med programma vil vi få synergiar også der. EiT kan bli ei nyttig erfaring med eit større prosjekt og eit omfattande skriftleg rapportarbeid og slik løfte kvaliteten på masteroppgåvene året etter.

EiT som lab

EiT kunne vere ein lab for det studentane lærer i andre emne. Her kunne ein samle ei fag- og arbeidslivsrelevant gruppe til å samarbeide. Dei kan arbeide med problemstillingar som øver studentane i fagstoff dei allereie har i programmet, samtidig som det utfordrar dei i samarbeid på tvers av fag i eit relativt arbeidslivsrelevant prosjekt.

Oppsummert

Det bør difor satsast meir på kunnskapsgrunnlaget bak samarbeid og team, og mindre på det tverrfaglege luftslottet. Landsbyane må få utforme seg meir i tråd med kva arbeidslivet treng, og vere meir samstemt med masterprogramma.

Det bør utviklast eit større undervisningsopplegg for teoridelen av EiT om samarbeidskompetanse i team. Dette kan skje gjennom digitale resursar eller fysiske førelesningar på campusane for alle landsbyane, eller ein kombinasjon av dei to. Det kan vere nokre få oversiktsførelesningar, eller ein serie korte påfyll.

Ein sterkare teoretisk basis vil gjere at studentane får langt meir ut av den erfaringsbaserte delen i gruppene.

For å skape meir arbeidslivsrelevante landsbyar, trengs det ein litt anna organisasjonsmodell. Landsbyleiarane kan til dømes lage eit landsbytema som er relevant både med tanke på fag og arbeidsliv, og rette landsbyen mot dei studentgruppene som er aktuelle, og sørge for at det er synergi med dei aktuelle masterprogramma.

SDei fleste landsbyleiarar trur eg vil bli motivert av dette. I mange tilfelle vil dette også innebere et samarbeid på tvers av institutt og fakultet.

Dette vil gjere emnet meir kontekstuelt og samstemt og slik meir i tråd med dei krava vi må stille til framtidas studium.